Το Ευρωομόλογο είναι ένα αξιόγραφο (ομολογιακό δάνειο), δηλαδή ένα επενδυτικό προϊόν, το οποίο, εφόσον ισχύσει, θα εκδίδεται από κοινού από τις 19 χώρες της Ευρωζώνης.
Με αυτό, ο αγοραστής του, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τα υποκαταστήματά της, δηλαδή οι Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες (Τράπεζα της Ελλάδος) των 19 χωρών της Ευρωζώνης, οι διάφορες Επενδυτικές Τράπεζες, τα Ασφαλιστικά Ταμεία και τα Πιστωτικά Ιδρύματα, δανείζουν στον εκδότη του, ομολόγου, κυρίως στα Κράτη, ένα χρηματικό ποσό με ένα προσυμφωνημένο επιτόκιο, για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Το Ευρωομόλογο, εφόσον λειτουργήσει, θα είναι ένα σημαντικότατο εργαλείο για την άντληση κεφαλαίων από τις ασθενέστερες οικονομικά χώρες που τα έχουν ανάγκη, δεδομένου ότι αυτό θα έχει χαμηλότερο κόστος, κατά την αναζήτηση πόρων από τις υπόλοιπες αγορές κεφαλαίων (επενδυτικές τράπεζες κ.ά.), οι οποίες προσφέρουν επενδυτικά κεφάλαια με υψηλότερο τόκο.
Η έκδοση του Ευρωομολόγου, το οποίο προφανώς θα έχει μηδενικό ποσοστό κινδύνου, θα αποτελέσει ένα χρηματοδοτικό εργαλείο που θα το χρησιμοποιούν τα κράτη της Ευρωζώνης, καθώς και οι μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, για τη χρηματοδότηση των ταμειακών τους αναγκών με φθηνότερο κόστος δανεισμού – σε σχέση με τον δανεισμό από το τραπεζικό σύστημα – και με μεγαλύτερο μακροπρόθεσμο χρόνο αποπληρωμής.
Δηλαδή, το Ευρωομόλογο θα αποτελέσει ένα χρηματοδοτικό προϊόν (εργαλείο), το οποίο θα χρησιμοποιούν όλες οι χώρες της Ευρωζώνης, οι οποίες θα αναλαμβάνουν από κοινού την εγγύησή του και, επομένως, θα ευθύνονται αλληλέγγυα. Αυτό σημαίνει ότι για την αποπληρωμή του θα είναι όλες οι χώρες εξίσου υπεύθυνες.
Κατά συνέπεια, η έκδοση του Ευρωομολόγου θα έχει ως αποτέλεσμα να γίνεται πιο εύκολη η εξυπηρέτηση του χρέους, κυρίως για τη χρηματοδότηση, στην παρούσα φάση, των μεγάλων αναγκών της πανδημίας – της υγειονομικής κρίσης του κορωνοïού – από τις ασθενέστερες οικονομικά χώρες της ΕΕ.
Ωστόσο, ορισμένες χώρες όπως η Ολλανδία, η Αυστρία, η Φινλανδία, με προεξέχουσα τη Γερμανία, αντιδρούν στην έκδοση του Ευρωομολόγου γιατί, αφενός οι χώρες αυτές (ως ισχυρότερες δημοσιονομικά) δανείζονται ευκολότερα από τις «αγορές χρήματος» με χαμηλότερο επιτόκιο, εκδίδοντας τα δικά τους κρατικά ομόλογα (τα οποία έχουν υψηλότερη επενδυτική διαβάθμιση) και, αφετέρου, επειδή θα κληθούν να αποπληρώσουν τα «δανεικά» των αδύναμων χωρών, σε περίπτωση που αυτές δεν θα είναι σε θέση να τα εξοφλήσουν και, συνεπώς, δεν θέλουν να αναλάβουν τα χρέη τους.
Για αυτό επιμένουν ότι, όταν μία χώρα ζητάει έκτακτη χρηματοδότηση, πέραν αυτής που θα χορηγήσει η ΕΚΤ στα πλαίσια της ποσοτικής χαλάρωσης (QE), ύψους 750 δισ. ευρώ, αυτή να δίνεται μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕSM), με δάνεια στήριξης. Ο δανεισμός όμως αυτός των χωρών της ΕΕ από τον ΕSM συνεπάγεται και την υπογραφή μνημονίου, το οποίο θα «στιγματίζει» τις χώρες που θα κάνουν τη χρήση του, με τα γνωστά αρνητικά αποτελέσματα – τα οποία υπέστη και η χώρα μας – , δηλαδή της πιστωτικής ασφυξίας και του υψηλότερου επιτοκίου, κατά τις αξιολογήσεις χορήγησης δανείων από τις διεθνείς «αγορές».
Αυτό όμως δεν το δέχονται οι χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την υγειονομική κρίση του κορωνοïού, όπως η Ιταλία, η Ισπανία, καθώς και οι ασθενέστερες οικονομικά χώρες – όπως και η δική μας -, οι οποίες αναζητούν φθηνούς χρηματοδοτικούς πόρους, μέσω του Ευρωομολόγου, δεδομένου ότι, όπως προαναφέραμε, θα έχουν δυσκολότερη πρόσβαση στις αγορές χρήματος και τα λοιπά χρηματοδοτικά επενδυτικά «εργαλεία».
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) είναι ένας διακυβερνητικός οργανισμός, ο οποίος δεν διέπεται από την ευρωπαϊκή συνθήκη και λογοδοτεί μόνο στους μετόχους του που είναι τα κράτη της Ευρωζώνης, τα οποία, ωστόσο, έχουν διαφορετικά δικαιώματα ψήφου και επομένως, δεν αποφασίζουν με την ίδια βαρύτητα. Ενδεικτικά, η Γερμανία διαθέτει το 24% των ψήφων, η Γαλλία το 20%, η Ιταλία το 18%, η Ισπανία το 11% και η Ελλάδα μόλις το 2,8% των ψήφων. Ο ESM αποτελεί ένα μόνιμο πρόγραμμα χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα 19 κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) έχει τη δυνατότητα να δανείζει απευθείας τις Κυβερνήσεις. Μπορεί επίσης να αγοράζει τα χρέη των Κυβερνήσεων, δηλαδή τα κρατικά ομόλογα, είτε άμεσα όταν εκδίδονται οι τίτλοι τους, είτε στη δευτερογενή αγορά (π.χ. στα Χρηματιστήρια). Επιπλέον, μπορεί να υποστηρίζει άμεσα τις Τράπεζες π.χ. με ανακεφαλαιοποίηση, παρέχοντας δηλαδή χρήματα στις Τράπεζες, σε αντάλλαγμα τη συμμετοχή του στη μετοχική σύνθεση των Τραπεζών.
Ήδη γίνονται ορισμένες ενέργειες από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να μετεξελιχθεί ο φορέας αυτός (ESM) από Διακυβερνητικό σε Θεσμικό όργανο της ΕΕ, ώστε οι αποφάσεις του να καθορίζονται εντός της Ένωσης και έτσι να επιτυγχάνεται η διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη Ζώνη του ευρώ. Τελευταία μάλιστα συζητείται στους κόλπους της ΕΕ, να μετεξελιχθεί ο ESM σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, αντίστοιχο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δεν είναι ούτε κρατική ούτε ιδιωτική τράπεζα, αλλά διέπεται από το ευρωπαϊκό δίκαιο. Οι Κεντρικές Εθνικές Τράπεζες των 19 χωρών της Ευρωζώνης συμμετέχουν στο μετοχικό της κεφάλαιο. Η συμμετοχή της Ελλάδος (Τράπεζα της Ελλάδος) είναι σε ποσοστό 2% με κεφάλαιο 220 εκατ. ευρώ περίπου, της Γερμανίας με ποσοστό 18% με κεφάλαιο 2 δισ. ευρώ περίπου, της Γαλλίας 14% με κεφάλαιο 1,5 δισ. ευρώ περίπου, της Ιταλίας 12% με κεφάλαιο 1,35 δισ. ευρώ, της Ισπανίας 8,8% με κεφάλαιο 1 δισ. ευρώ περίπου, κλπ. (Στοιχεία μέχρι 1/1/2015 της ΕΚΤ, Βικιπαίδεια, Πίνακας 4.1, μέτοχοι. Ανάρτηση 24/3/2020).
Στο πρόγραμμα της ποσοτικής χαλάρωσης (QE) (στο οποίο θα συμμετάσχει και η χώρα μας για πρώτη φορά μετά τη δεκαετή κρίση, αφού ανεστάλη το σύμφωνο σταθερότητας της ΕΕ, δηλαδή το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα των χωρών της Ευρωζώνης να μην υπερβαίνει το 3%), όπου θα διανεμηθούν 750 δισ. ευρώ, το 80% περίπου εξ αυτών θα αφορά αγορές κρατικών ομολόγων. Δηλαδή, 600 δισ. ευρώ περίπου θα χορηγηθούν σε κρατικά ομόλογα στις χώρες της Ευρωζώνης. Στη χώρα μας αναλογούν περίπου 12 δισ. ευρώ (600 δισ. x 2%), σύμφωνα με το λεγόμενο «κλειδί συμμετοχής» (είναι το ποσοστό συμμετοχής κάθε Εθνικής Κεντρικής Τράπεζας μέλους του Ευρωσυστήματος, στο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας). Τα ποσά αυτά θα διατίθενται τμηματικά, με μηνιαίες αγορές κρατικών ομολόγων και θα διοχετεύονται από τις κυβερνήσεις σε προγράμματα δημοσίων επενδύσεων, καθώς και στην ενίσχυση του συστήματος υγείας. Με τον τρόπο αυτό οι Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες (Τράπεζα της Ελλάδος) προχωρούν σε μία βραχυπρόθεσμη «γέφυρα ρευστότητας».
Το φαινόμενο αυτό, ότι δηλαδή υπάρχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ένας τόσο ισχυρός αγοραστής ομολόγων – η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα – που θα χορηγεί ρευστότητα στις χώρες της ΕΕ, είναι αρκετό για να φέρει σταδιακά μία σταθεροποίηση των οικονομιών της Ευρωζώνης. Το πλεονέκτημα του μέτρου αυτού, δηλαδή του προγράμματος προληπτικής πίστωσης με «ενέσεις» ρευστότητας, έγκειται, στο ότι η ΕΚΤ θα αγοράζει τα ομόλογα των χωρών της ΕΕ στην πρωτογενή αγορά (απευθείας) από τον εκδότη, δηλαδή από το Υπουργείο Οικονομικών κάθε χώρας, με βάση το ειδικό πρόγραμμα Απευθείας Αγορών Ομολόγων (ΟΜΤ), και όχι στη δευτερογενή αγορά (από τα Χρηματιστήρια).
Τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα (Τράπεζες) με το μέτρο αυτό θα μπορούν – για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία – να καταθέτουν τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου που διαθέτουν στο χαρτοφυλάκιό τους (τα οποία στη διαβάθμισή τους ανήκουν στα «σκουπίδια») στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες – Τράπεζα της Ελλάδος) και να αντλούν ρευστότητα, η οποία θα διαχέεται στην πραγματική οικονομία. Έως τώρα, τα πιστωτικά ιδρύματα καλύπτουν τις ανάγκες της ρευστότητας από τις καταθέσεις των πελατών τους και από τις εισπράξεις μέσω των repos στη διατραπεζική αγορά, καθώς και από τη συμμετοχή τους στα προγράμματα στοχευμένων Πράξεων Μακροπρόθεσμης Αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ.
Αυτό το προσωρινό – έκτακτο – πρόγραμμα της ΕΚΤ αγοράς κρατικών και εταιρικών τίτλων για την αντιμετώπιση των κινδύνων της πανδημίας, της υγειονομικής κρίσης από τον κορωνοϊό , ύψους 750 δισ. ευρώ, θα πραγματοποιηθεί μέχρι τέλους του 2020. Το μέτρο αυτό θα εξασφαλίσει την αξιοποίηση των πράξεων αναχρηματοδότησης στα πιστωτικά ιδρύματα (Τράπεζες) των χωρών.
Ήδη, από τις αρχές Μαρτίου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, στην ουσία οι Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες των 19 χωρών της Ευρωζώνης (στη χώρα μας, η Τράπεζα της Ελλάδος), δανείζουν τις εμπορικές τράπεζες με αρνητικό επιτόκιο και αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες δεν πληρώνουν τόκο, αντίθετα, εισπράττουν. Το μέτρο αυτό γίνεται, αφενός οι εμπορικές τράπεζες να μην αντιμετωπίζουν αυτή την περίοδο προβλήματα διαχείρισης και πιστωτικής ασφυξίας και, αφετέρου, για να μπορούν να δανείζουν με φθηνότερο χρήμα τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές.
Ακόμα, στα προσωρινά, έκτακτα μέτρα για την καταπολέμηση της πανδημίας του κορωνοïού, αλλά και για την στήριξη της πραγματικής οικονομίας των χωρών της Ευρωζώνης, λόγω αναστολής της οικονομικής τους δραστηριότητας, συζητείται από την ΕΕ η χρησιμοποίηση του 2% του ΑΕΠ της κάθε χώρας – στην Ελλάδα αναλογούν 4 δισ, ευρώ περίπου (200 δισ. ΑΕΠ x 2%).
Ωστόσο, παρά τα χαλαρά μέτρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας – σε σχέση με το ισχυρό πακέτο μέτρων στήριξης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, ύψους 2 τρισ. δολαρίων -, η οποία έχει επωμιστεί όλα τα βάρη, και παρά του ότι η πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης έχει παραλύσει, σε μια προσπάθεια αναχαίτισης της εξάπλωσης της πανδημίας του κορωνοïού, ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Αυστρία, η Φινλανδία, κ.ά., αρνούνται την έκδοση ενός Ευρωομολόγου στο όνομα του κορωνοïού, που θα δώσει ανάσα στα συστήματα υγείας των χωρών της ΕΕ και, συνεπώς, με τη στάση τους αυτή «δοκιμάζουν» τη συνοχή και τις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες, μεταξύ των οποίων, την αλληλεγγύη των χωρών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, την ισότιμη πρόσβαση στη δημόσια υγεία για όλες τις ηλικίες και κοινωνικές τάξεις.