Οι βασικές αγορές κεφαλαίων και χρήματος στη χώρα μας είναι:
α) Η Κεφαλαιαγορά (πρωτογενής αγορά)
β) Η Χρηματιστηριακή αγορά (δευτερογενής αγορά) και
γ) Η Χρηματαγορά
Η Κεφαλαιαγορά (πρωτογενής αγορά)
Όπως ακριβώς ακούγεται η λέξη, πρόκειται για την αγορά κεφαλαίων. Δηλαδή, πρόκειται για το χώρο που κάποιος ή κάποια επιχείρηση μπορεί να βρει τα κεφάλαια που χρειάζεται. Όπως ακριβώς όλα τα προϊόντα αγοράζονται με χρήματα, έτσι και τα κεφάλαια αγοράζονται με χρήματα. Όλοι γνωρίζουμε ότι όταν χρειαζόμαστε χρήματα για τις προσωπικές μας ανάγκες ή για την επιχείρησή μας, μπορούμε να απευθυνθούμε σε μία τράπεζα και να δανειστούμε, πληρώνοντας όμως τον ανάλογο τόκο, ο οποίος προσδιορίζει το επιτόκιο. Χρήματα, όμως, ειδικά για τις επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, δεν προσφέρουν μόνο οι τράπεζες.
Χρήματα προσφέρει και το Χρηματιστήριο, τα οποία βρίσκει μέσω του επενδυτικού κοινού.
Τα επενδυτικό κοινό, δηλαδή όλοι αυτοί που διαθέτουν κάποιες αποταμιεύσεις, προσπαθούν να τις αξιοποιήσουν καλύτερα, είτε καταθέτοντας τα χρήματά τους σε τράπεζες, είτε δανείζοντας το Δημόσιο, μέσω των Ομολόγων και των Εντόκων Γραμματίων που εκδίδει, είτε διαθέτοντας τα ρευστά – διαθέσιμά τους απευθείας σε επιχειρήσεις, μέσω του Χρηματιστηρίου, με δημόσιες εγγραφές και αυξήσεις μετοχικών κεφαλαίων.
Όπως όλοι αυτοί, που χρειάζονται κάποια χρήματα για να κάνουν τη δουλειά τους, απευθυνόμενοι σε μία τράπεζα πληρώνουν τον ανάλογο τόκο, έτσι και οι επιχειρήσεις, που είτε είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, είτε πρόκειται να εισαχθούν, πρέπει να καταβάλουν το αντίστοιχο αντίτιμο.
Το αντίτιμο αυτό, είναι οι μετοχές που εκδίδονται και οι οποίες διατίθενται, μέσω της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου μεδημόσια εγγραφή, σε αυτούς που τις αγοράζουν. Έτσι οι επιχειρήσεις που αντλούν κεφάλαια μέσω του Χρηματιστηρίου, στην ουσία αναζητούν να αποκτήσουν συνεταίρους.
Επομένως, για να πραγματοποιήσει κάποια επιχείρηση την άντληση κεφαλαίων μέσω του Χρηματιστηρίου, χρειάζεται πρώτα να κάνει αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου, και στη συνέχεια να προχωρήσει, μέσω της δημόσιας εγγραφής, στην πώληση (διάθεση) των νέων κεφαλαίων, που θα προκύψουν από την αύξηση αυτή. Έτσι αν π.χ. μία επιχείρηση έχει 200.000 μετοχές που η τιμή τους είναι 100€ η μία, αυτό σημαίνει ότι η χρηματιστηριακή αξία της εταιρίας αυτής είναι 20.000.000€.
Όταν όμως η επιχείρηση αυτή θελήσει να αυξήσει το κεφάλαιό της και εκδώσει π.χ. 20.000 νέες μετοχές, τις οποίες θα διαθέσει στο επενδυτικό κοινό με δημόσια εγγραφή στην τιμή των 100€ εκάστη, τότε θα αντλήσει (συγκεντρώσει) άλλα 2.000.000€, τα οποία θα χρησιμοποιήσει για τη χρηματοδότηση π.χ. κάποιου παραγωγικού της έργου. Με τη διαδικασία αυτή εισέρχεται στην επιχείρηση νέο “ζεστό” χρήμα.
Ανακεφαλαιώνοντας, διαπιστώνουμε ότι οι κύριοι πρωταγωνιστές που μετέχουν στην Πρωτογενή Αγορά τίτλων είναι:
α) Οι εταιρίες, ιδιωτικές ή δημόσιες, που εκδίδουν τις μετοχές.
β) Οι ανάδοχοι (αντιπρόσωποι – μεσάζοντες), που αναλαμβάνουν και επιμελούνται την έκδοση των μετοχών και,
γ) Οι επενδυτές (αγοραστές) των κινητών αυτών αξιών (μετοχών – ομολογιών).
Το δικαίωμα του αναδόχου στις νέες εκδόσεις τίτλων, το είχαν στη χώρα μας μέχρι πριν λίγα χρόνια μόνο οι εμπορικές τράπεζες. Από το 1988 όμως, το δικαίωμα αυτό απέκτησαν και όσες Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρίες (ΑΧΕ) είχαν τις προϋποθέσεις (ορισμένο μετοχικό κεφάλαιο κλπ.).
Η Χρηματιστηριακή Αγορά (Δευτερογενής Αγορά)
Το επόμενο στάδιο, μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών της Πρωτογενούς Αγοράς, είναι η άμεση διαπραγμάτευση των τίτλων (μετοχών και ομολογιών), η οποία γίνεται μέσω του Χρηματιστηρίου.
Δηλαδή, μέσω του Χρηματιστηρίου, πωλούνται και αγοράζονται οι μετοχές που δημιουργήθηκαν αλλά καιπροϋπήρχαν από άλλες αγορές, Με τη διαδικασία αυτή των συναλλαγών, παρέχεται η δυνατότητα στους μεν κατόχους χρεογράφων (μετοχών – ομολογιών) να ρευστοποιήσουν τους τίτλους, μέσω των δυνάμεων της προσφοράς και ζήτησης, αποκομίζοντας τυχόν υπεραξίες, στους δε επενδυτές να τους αγοράσουν σε μία τιμή που αυτοί επιθυμούν.
Όπως διαπιστώσαμε, στη δευτερογενή αγορά, με τις αγοραπωλησίες των τίτλων, δεν δημιουργούνται νέοι τίτλοι, απλά τα υπάρχοντα αξιόγραφα αλλάζουν χέρια. Εκείνοι που άμεσα ωφελούνται ή ζημιώνονται από τη διαδικασία αυτή είναι οι επενδυτές.
Οι εταιρίες δεν ωφελούνται άμεσα από τις χρηματιστηριακές συναλλαγές, αφού δεν εισπράττουν επιπλέον χρήματα. Ωφελούνται όμως έμμεσα και μάλιστα σημαντικά, γιατί με τις μεταβολές στις τιμές των μετοχών προς τα επάνω, αυξάνεται η χρηματιστηριακή τους αξία.
Οι χρηματιστηριακές συναλλαγές από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 διεξάγονται στη χώρα μας από τις Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρίες (ΑΧΕ) και τους νόμιμους εκπροσώπους τους, καθώς και από ορισμένες Εταιρίες Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ), που έχουν τις προϋποθέσεις.
Απαγορεύεται σήμερα ο χρηματιστής να είναι φυσικό πρόσωπο, όπως συνέβαινε στο παρελθόν.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι χρηματιστηριακές συναλλαγές διεξάγονται ηλεκτρονικά μέσω του μηχανογραφικού Αυτόματου Συστήματος Ηλεκτρονικών Συναλλαγών (ΑΣΗΣ) και ήδη εφαρμόζεται το Ολοκληρωμένο Αυτόματο Σύστημα Ηλεκτρονικών Συναλλαγών (ΟΑΣΗΣ).
Η χρηματαγορά
Η Χρηματαγορά, είναι κατά κανόνα η αγορά, όπου επενδύονται και διαπραγματεύονται τα βραχυπρόθεσμης διάρκειας κεφάλαια.
Αποτελείται από τη διατραπεζική αγορά, η οποία επιδίδεται σε βραχυπρόθεσμες παροχές και λήψεις δανείων, την αγορά συναλλάγματος και τα διάφορα χρηματοπιστωτικά χρεόγραφα του Δημοσίου (Έντοκα Γραμμάτια και Ομόλογα) και των Τραπεζών.
Τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα των επενδύσεων στα προϊόντα της χρηματαγοράς είναι:
α) Ο πολύ μικρός κίνδυνος που προσφέρουν οι τοποθετήσεις αυτές.
β) Η βραχυπρόθεσμη διάρκεια των επενδύσεων αυτών, και
γ) Η εύκολη ρευστοποίηση των επενδύσεων αυτών.
Στη Χρηματαγορά, αγοράζουν και πουλάνε χρεόγραφα τα πιστωτικά ιδρύματα, δηλαδή οι Τράπεζες, οι Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρίες (ΑΧΕ), δηλαδή οι χρηματιστές – μέλη του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών, καθώς και κάθε άλλο νομικό πρόσωπο που έχει εξουσιοδοτηθεί για την πώληση των τίτλων αυτών.
Οι Εμπορικές Τράπεζες και οι Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρίες (ΑΧΕ) που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις, αγοράζουν τους τίτλους αυτούς (χρεόγραφα) από την Πρωτογενή Αγορά, δηλαδή τα χρεόγραφα διατίθενται απευθείας σε αυτούς από την Κεντρική Τράπεζα (Τράπεζα της Ελλάδος), μέσω προσφορών, με τη μέθοδο της δημοπρασίας.