Η κατά κεφαλήν ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη είναι ένας σημαντικός δείκτης που χρησιμοποιείται για να συγκρίνει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών διαφόρων χωρών. Αντικατοπτρίζει το πόσα χρήματα δαπανά, κατά μέσο όρο, ένας κάτοικος μιας χώρας για αγαθά και υπηρεσίες (τρόφιμα, ένδυση, μεταφορές, αναψυχή, υγεία, κ.λπ.).
Επομένως, η ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη είναι ένας δείκτης της οικονομικής ευρωστίας των πολιτών μιας χώρας, ο οποίος τροφοδοτεί τη ζήτηση των προϊόντων και υπηρεσιών στην οικονομία. Και, όσο αυξάνεται η ζήτηση στην οικονομία, τόσο ενισχύεται η παραγωγή και η απασχόληση.
Η ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη αποτελεί βασικό στοιχείο του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και μία από τις σημαντικότερες, σε ποσοστά, συνιστώσες του.
Ωστόσο, η ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη δεν είναι το ίδιο μέγεθος με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), γιατί το ΑΕΠ περιλαμβάνει, εκτός από την ιδιωτική κατανάλωση, τη δημόσια δαπάνη, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές.
Κατά συνέπεια, η καταναλωτική δαπάνη δεν περιλαμβάνει: -Τις επενδύσεις (όπως αγορά κατοικίας).
-Τη δημόσια δαπάνη (από το κράτος).
-Τις επιχειρηματικές δαπάνες. -Τις εξαγωγές (μείον τις εισαγωγές) αγαθών και υπηρεσιών (κυρίως, από τουρισμό και ναυτιλία).
Η Eurostat χρησιμοποιεί τις λεγόμενες μονάδες αγοραστικής δύναμης (PPS) για να εξουδετερώσει τις διαφορές στο κόστος ζωής ανάμεσα στις χώρες. Αυτό επιτρέπει πιο δίκαιες συγκρίσεις.
Η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ που σημαίνει ότι οι Έλληνες καταναλώνουν λιγότερο κατά κεφαλήν εισόδημα, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, σύμφωνα με τον πίνακα που παραθέτουμε, η χώρα μας βρίσκεται στην 18η θέση, πάνω από τις χώρες του πρώην «ανατολικού μπλοκ», αλλά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και κάτω από τις κορυφαίες χώρες, όπως το Λουξεμβούργο, τη Γερμανία και την Αυστρία.
Ο δείκτης της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης είναι σημαντικός, γιατί:
- Αντανακλά το επίπεδο ευημερίας των πολιτών.
- Χρησιμοποιείται για την κατανομή πόρων από την ΕΕ (π.χ. περιφερειακά κονδύλια).
- Βοηθά τις κυβερνήσεις να διαμορφώσουν καταναλωτικές και κοινωνικές πολιτικές.
Η Ιδιωτική Καταναλωτική Δαπάνη αφορά όλες τις δαπάνες των νοικοκυριών (και των μη κερδοσκοπικών οργανισμών που εξυπηρετούν νοικοκυριά, π.χ. φιλανθρωπικά ιδρύματα), για:
● Τρόφιμα, ποτά, ρούχα, καύσιμα.
● Ενοίκια και υπηρεσίες κατοικίας.
● Υγεία και εκπαίδευση (όταν δεν καλύπτονται από το κράτος).
● Μεταφορές, επικοινωνίες, ψυχαγωγία, κ.ά.. Η Ιδιωτική Καταναλωτική Δαπάνη υπολογίζεται με βάση: 1. Τις Στατιστικές Έρευνες των Νοικοκυριών. Οι στατιστικές Αρχές (όπως η ΕΛΣΤΑΤ) συλλέγουν στοιχεία από έρευνες οικογενειακών προϋπολογισμών (π.χ. τι αγόρασαν τα νοικοκυριά σε έναν χρόνο, ανά κατηγορία δαπάνης). 2. Τους Λογαριασμούς των Εθνικών Οικονομιών. Εδώ, η Ιδιωτική Καταναλωτική Δαπάνη εξάγεται μέσω μακροοικονομικών υπολογισμών στα πλαίσια των εθνικών λογαριασμών που περιλαμβάνουν:
● Δεδομένα από τζίρους επιχειρήσεων λιανικής.
● Δεδομένα εισοδήματος.
● Στατιστικά φορολογίας.
ΟΙ βασικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την Ιδιωτική Καταναλωτική Δαπάνη, είναι:
● Το εισόδημα των νοικοκυριών: Όσο αυξάνεται το εισόδημα των νοικοκυριών, αυξάνεται και η κατανάλωση.
● Ο πληθωρισμός: Ο οποίος, μειώνει την αγοραστική δύναμη.
● Τα επιτόκια: Τα υψηλά επιτόκια αποθαρρύνουν τον δανεισμό και την κατανάλωση.
● Οι προσδοκίες για το μέλλον: Αν ο κόσμος φοβάται μία επερχόμενη ύφεση, μειώνει τις δαπάνες.
● Η υψηλή φορολογία και οι κρατικές παροχές.
Πίνακας
Κατά κεφαλήν ιδιωτική κατανάλωση – 2024 (PPS, EU-27=100)
| Θέση | Χώρα | PPS | Θέση | Χώρα | PPS |
| 1 | Λουξεμβούργο | 140 | 15 | Λιθουανία | 90 |
| 2 | Γερμανία | 118 | 16 | Πορτογαλία | 90 |
| 3 | Αυστρία | 115 | 17 | Ρουμανία | 89 |
| 4 | Ολλανδία | 112 | 18 | Ελλάδα | 87 |
| 5 | Βέλγιο | 111 | 19 | Σλοβενία | 87 |
| 6 | Ιταλία | 106 | 20 | Πολωνία | 87 |
| 7 | Κύπρος | 106 | 21 | Σλοβακία | 80 |
| 8 | Ιρλανδία | 99 | 22 | Κροατία | 78 |
| 9 | Δανία | 99 | 23 | Λετονία | 76 |
| 10 | Σουηδία | 98 | 24 | Βουλγαρία | 76 |
| 11 | Φινλανδία | 98 | 25 | Τσεχία | 75 |
| 12 | Γαλλία | 98 | 26 | Εσθονία | 73 |
| 13 | Ισπανία | 96 | 27 | Ουγγαρία | 69 |
| 14 | Μάλτα | 95 |
Πηγή: Eurostat (εκτιμήσεις, 2024)
Στον πίνακα παρατηρούμε ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην 18η θέση. Επίσης, παρατηρούμε ότι:
- Στην κορυφή βρίσκονται: Το Λουξεμβούργο (140 PPS), με πολύ υψηλή ιδιωτική κατανάλωση. Ακολουθούν, η Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Ολλανδία, Ιταλία, Κύπρος με τιμές >110 PPS.
- Πάνω από τον μέσο όρο βρίσκονται: η Ιρλανδία, Δανία, Σουηδία, Φινλανδία, Γαλλία, Ισπανία, Μάλτα, με τιμές γύρω στο 95‑100 PPS.
- Κάτω από τον μέσο όρο βρίσκονται: η Λιθουανία, Ελλάδα, Σλοβενία, Πολωνία, Ρουμανία, Πορτογαλία, 85‑90 PPS.
- Χαμηλά βρίσκονται: η Βουλγαρία, Ουγγαρία, Εσθονία, Λετονία, Τσεχία, Κροατία, Σλοβακία, 73‑80 PPS.