Όλες οι συναλλαγές μιας χώρας που γίνονται με τον υπόλοιπο κόσμο, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν, τόσο τις εμπορικές όσο και τις χρηματοοικονομικές ροές της, καταγράφονται στο Ισοζύγιο Πληρωμών ή αλλιώς στο Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών.
Μέρος του Ισοζυγίου Εξωτερικών Συναλλαγών, και μάλιστα το σημαντικότερο για την οικονομική πορεία της χώρας, αποτελεί το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών.
Το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών είναι ο σημαντικότερος, ίσως, γενικός λογαριασμός, που τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος, όπου καταγράφονται όλες οι οικονομικές συναλλαγές μας με τις υπόλοιπες χώρες του εξωτερικού, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, συνήθως μέσα σε έναν χρόνο. Δηλαδή, στον λογαριασμό αυτόν καταγράφονται όλες οι εισπράξεις και οι πληρωμές κεφαλαίων σε συνάλλαγμα.
Επομένως, το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών μετρά την οικονομική θέση της Ελλάδος, και καλύπτει όλες τις συναλλαγές που πραγματοποιούνται μεταξύ των κατοίκων μας και των μη κατοίκων μας (κατοίκων του εξωτερικού), καταγράφοντας έτσι την αξία των πιστώσεων (εξαγωγών) και των χρεώσεων (εισαγωγών) της χώρας.
Κατά συνέπεια, όταν το Ισοζύγιο είναι αρνητικό, δηλαδή όταν υπάρχει έλλειμμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, αυτό σημαίνει ότι η χώρα μας δαπανά περισσότερα από όσα κερδίζει από τις συναλλαγές της με τις υπόλοιπες οικονομίες και, επομένως, είναι καθαρός οφειλέτης έναντι των κατοίκων του εξωτερικού.
Αντίθετα, όταν το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών είναι θετικό, αυτό σημαίνει ότι η χώρα μας κερδίζει περισσότερα από τις συναλλαγές της με τις υπόλοιπες χώρες και, συνεπώς, είναι καθαρός πιστωτής (δανειστής).
Με απλά λόγια, το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών εκφραζει τη διαφορά μεταξύ των εθνικών επενδύσεων και της εθνικής αποταμίευσης, δημιουργώντας ένα επενδυτικό κενό, το οποίο καλύπτεται με εξωτερικό δανεισμό. Επιπλέον, το έλλειμμα της εθνικής αποταμίευσης εκφράζει και τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ της εγχώριας παραγωγής και της εγχώριας κατανάλωσης.
Διακρίσεις του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών
Το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, όπως προαναφέραμε, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους δείκτες πορείας στη διαχρονική εξέλιξη της οικονομίας μας και περιλαμβάνει τέσσερα επιμέρους Ισοζύγια:
• Το Εμπορικό Ισοζύγιο, διακρίνεται στο εμπορικό ισοζύγιο χωρίς καύσιμα και στο εμπορικό Ισοζύγιο καυσίμων, και περιλαμβάνει τις αξίες των εξαγωγικών προϊόντων που πουλάνε οι κάτοικοι της χώρας μας σε ξένους, καθώς και τις αξίες των εισαγωγικών προϊόντων (αγαθών) που αγοράζουν οι εγχώριοι κάτοικοι από τους ξένους.
Το Εμπορικό Ισοζύγιο στη χώρα μας, ιστορικά, είναι μονίμως ελλειμματικό και μάλιστα σε πολλές διαχρονικές περιόδους οι εισαγωγές μας είναι υπερδιπλάσιες των εξαγωγών, προκαλώντας μια «μαύρη» τρύπα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών.
Αυτό μεταφράζεται στο ότι, ως λαός «ζούμε πάνω από τις δυνατότητές μας», με αποτέλεσμα να είναι αναγκαίες οι εισαγωγές προϊόντων για να καλύψουν τις ανάγκες των πολιτών, οι οποίες, δυστυχώς, πραγματοποιούνται μέσω του δανεισμού και μας οδηγούν επιπρόσθετα και στη διόγκωση του δημοσίου χρέους.
Δηλαδή, εδώ, η εγχώρια παραγωγή υστερεί από τη ζήτηση προϊόντων, επειδή η παραγωγική βάση της χώρας μας είναι μικρή, με αποτέλεσμα η διαφορά να καλύπτεται με εισαγωγές, δημιουργώντας έτσι ελλείμματα στον εξωτερικό τομέα.
Το εμπορικό μας έλλειμμα, το 2023 ανήλθε σε 32,4 δισ. ευρώ, αναδεικνύοντας το πολύ μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα μας στην παραγωγή προϊόντων του πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. Αλλά, ακόμη, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το πρώτο τετράμηνο του 2024 το εμπορικό έλλειμμα έφτασε στα 11,5 δισ. ευρώ. και δεν γνωρίζουμε πού αυτό θα καταλήξει.
• Το Ισοζύγιο Υπηρεσιών, περιλαμβάνει τις εισπράξεις και τις πληρωμές από τον τουρισμό, τη ναυτιλία, τις μεταφορές και τις υπόλοιπες υπηρεσίες. Το Ισοζύγιο Υπηρεσιών είναι μονίμως θετικό, λόγω, κυρίως, του τουριστικού και ναυτιλιακού συναλλάγματος.
Το 2023, ο τομέας των υπηρεσιών παρουσίασε πλεόνασμα ύψους 22 δισ. ευρώ περίπου, εκ των οποίων τα 18,2 δισ. ευρώ προέρχονταν από τον τουρισμό. Τα συνολικά έσοδα του τουρισμού το 2023 έφτασαν τα 20,6 δισ. ευρώ, ενώ το συνολικό ποσό εισπράξεων από τις υπηρεσίες ανήλθε στα 49 δισ. ευρώ περίπου, και από αυτά τα 21 δισ.ευρώ είχαν ως πηγή τις μεταβιβάσεις (μεταφορές) κυρίως, από τη ναυτιλία.
• Το Ισοζύγιο Εισοδημάτων, περιλαμβάνει τις εισπράξεις και πληρωμές από αμοιβές, μισθούς, τόκους, μερίσματα και κέρδη. Το Ισοζύγιο Εισοδημάτων χωρίζεται σε πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, περιλαμβάνοντας τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα. Το ισοζύγιο πρωτογενών εισοδημάτων (ιδιωτικός τομέας) το 2023 ήταν ελλειμματικό κατά 4,8 δισ. ευρώ, και αυτό οφειλόταν στις εκροές χρημάτων από επενδυτικά προϊόντα, δηλαδή από τόκους, επιχειρηματικά κέρδη και μερίσματα. Αντίθετα,το ισοζύγιο δευτερογενών εισοδημάτων (Δημοσίου) ήταν πλεονασματικό κατά 1,3 δισ. ευρώ, με βασική πηγή εσόδων τις εισπράξεις της γενικής κυβέρνησης από τη φορολογία.
Σε γενικές γραμμές, το ισοζύγιο εισοδημάτων είναι μονίμως ελλειμματικό – πέραν των εκροών των αλλοδαπών επιχειρηματικών κερδών και μερισμάτων – και εξαιτίας των εκροών από τα χορηγούμενα δάνεια που δόθηκαν στο ελληνικό κράτος.
• Το Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων (μεταφορών), περιλαμβάνει τις εισπράξεις και τις πληρωμές της Γενικής Κυβέρνησης και κυρίως, τις εισπράξεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις πληρωμές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και τις εισπράξεις από τα μεταναστευτικά εμβάσματα. Το Ισοζύγιο Μεταβιβάσεων, είναι μονίμως θετικό, εξαιτίας των ενισχύσεων διαφόρων επαγγελματικών ομάδων από τα ευρωπαϊκά ταμεία, όπως π.χ. είναι τα προγράμματα ΕΣΠΑ, οι αγροτικές ενισχύσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και, τώρα τελευταία, από το Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης, όπου θα απορροφηθούν 36 δισ. ευρώ.
Είναι προφανές, ότι τα Ισοζύγια Υπηρεσιών και Μεταβιβάσεων (μεταφορών) αποτελούν τους κρίσιμους τομείς που μπορούν και συμβάλλουν στη μείωση του συνολικού ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών, αντισταθμίζοντας τα ελλείμματα του Ισοζυγίου Εισοδημάτων και, κυρίως, τα μεγάλα ελλείμματα του Εμπορικού Ισοζυγίου (ισοζυγίου αγαθών).
Το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών του 2023 που αντιστοιχούσε σε ποσοστό στο 6,3% του ΑΕΠ, μειώθηκε στα 14 δισ. ευρώ, μετά από τη μεγάλη αύξηση που παρουσίασε το 2022, φτάνοντας στα 21,22 δισ. ευρώ, με ποσοστό 10,3% του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, και το πρώτο τετράμηνο του 2024 το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρουσίασε αύξηση του ελλείμματος κατά 1.1 δισ. ευρώ, σε σχέση με το αντίστοιχο τετράμηνο του 2023, φτάνοντας στα 6,8 δισ. ευρώ, εξαιτίας, κυρίως, του εμπορικού ελλείμματος.
Ωστόσο, το ενθαρρυντικό είναι ότι και φέτος η οικονομια μας, συμφωνα με τις προβλέψεις, θα παρουσιάσει αύξηση γύρω στο 2,5%, αρκετά υψηλότερη από τον μέσο όρο των υπόλοιπων χωρών της ευρωζώνης.
Κάνοντας μία μικρή ιστορική αναδρομή, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, ότι το 2008 το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσων Συναλλαγών έφτασε στα 36,56 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας στο 15,1% του ΑΕΠ. Αν, τώρα, στο ποσό αυτό, συνυπολογίσουμε και το δημοσιονομικό έλλειμμα εκείνης της περιόδου που ήταν περίπου στα 27 δισ. ευρώ, τότε καταλαβαίνουμε πώς οδηγηθήκαμε στην πτώχευση.
Συμπερασματικά, το «κλειδί» για τη βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στη χώρα μας, αποτελούν η ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα.
Γιατί, η μειωμένη ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα της οικονομίας μας, είναι αυτή που μας οδηγεί στη μείωση της παραγωγής, στη διόγκωση των εισαγωγών στην εσωτερική αγορά, στην επιδείνωση του εμπορικού ελλείμματος και, εν τέλει, στην αποδυνάμωση της θέσης της χώρας μας στις διεθνείς αγορές.
Δικαίως, λοιπόν, λέγεται ότι, το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, μαζί με τη φοροδιαφυγή, αποτελούν την «Αχίλλειο πτέρνα» της ελληνικής οικονομίας.