Γιάννης Σαμαρτζής,
οικονομολόγος
Η εξέλιξη του Δημόσιου Χρέους της Ελλάδας, ανά κυβερνητική περίοδο
Η εξέλιξη του ελληνικού δημόσιου χρέους, τόσο σε απόλυτα ποσά όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ, ανά κυβερνητική περίοδο, παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα:
| Ποσά σε δισ. ευρώ | Ποσοστά (%) του ΑΕΠ | ||||
| Περίοδος | Κυβέρνηση | Χρέος στην αρχή | Χρέος στο τέλος | Χρέος στην αρχή | Χρέος στο τέλος |
| 1974-1981 | Νέα Δημοκρατία (Καραμανλής, Ράλλης) | 2,4 | 8 | 20% | 34% |
| 1981-1989 | ΠΑΣΟΚ (Α. Παπανδρέου) | 8 | 50 | 34% | 80% |
| 1990-1993 | Νέα Δημοκρατία (Μητσοτάκης) | 50 | 70 | 80% | 100% |
| 1993-2004 | ΠΑΣΟΚ (Α. Παπανδρέου, Σημίτης) | 70 | 180 | 100% | 110% |
| 2004-2009 | Νέα Δημοκρατία (Κ. Καραμανλής) | 180 | 300 | 110% | 127% |
| 2009-2011 | ΠΑΣΟΚ (Γ. Παπανδρέου) | 300 | 370 | 127% | 146% |
| 2011-2012 | Συνεργασία (Παπαδήμος) | 370 | 305 (μετά το PSI) | 146% | 157% |
| 2012-2015 | Νέα Δημοκρατία (Σαμαράς) | 305 | 320 | 157% | 177% |
| 2015-2019 | ΣΥΡΙΖΑ (Τσίπρας) | 320 | 335 | 177% | 181% |
| 2019-2024 | Νέα Δημοκρατία (Μητσοτάκης) | 335 | 365 | 181% | 154% |
Παρατήρηση:
Τα ποσά και τα ποσοστά σε ΑΕΠ είναι κατά προσέγγιση στρογγυλοποιημένα και βασίζονται σε διαθέσιμα δεδομένα.
Ακολουθεί μια συνοπτική ανάλυση της εξέλιξης του δημόσιου χρέους, ανά κυβερνητική περίοδο:
1974-1981 (Νέα Δημοκρατία – Καραμανλής, Ράλλης)
Την περίοδο αυτή είχαμε τη σταθεροποίηση της Δημοκρατίας και την είσοδό μας στην ΕΟΚ (1981).
Το Δημόσιο Χρέος, από το 20% του ΑΕΠ που παρελήφθη από την 7ετία της δικτατορίας ανήλθε στο 34%, λόγω αυξημένων δημοσίων επενδύσεων (από 2,4 δισ.ευρώ σε 8 δισ. ευρώ).
1981-1989 (ΠΑΣΟΚ – Ανδρέας Παπανδρέου)
Την περίοδο της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ έγιναν κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, διεύρυνση του κοινωνικού κράτους, και κρατικοποιήσεις μεγάλων προβληματικών επιχειρήσεων. Αυτά συνέβαλαν σε αύξηση των δημοσίων ελλειμμάτων, λόγω της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, με αποτέλεσμα το δημόσιο χρέος να εκτιναχθεί από το το 34% στο 80% του ΑΕΠ (από 8 δισ. ευρώ στα 50 δισ.ευρώ)
1990-1993 (Νέα Δημοκρατία – Κωνσταντίνος Μητσοτάκης)
Από την κυβέρνηση αυτή, έγινε απόπειρα δημοσιονομικής εξυγίανσης, με περικοπές δαπανών, ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων και, συνεπώς, μία προσπάθεια μείωσης των ελλειμμάτων. Το χρέος, ωστόσο, από 80% ανήλθε στο 100% του ΑΕΠ (από 50 δισ. σε 70 δισ. ευρώ).
1993-2004 (ΠΑΣΟΚ – Ανδρέας Παπανδρέου, Κώστας Σημίτης)
Χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής ήταν ο στόχος ένταξης στην ΟΝΕ, και ο εκσυγχρονισμός της οικονομίας, με δημοσιονομική προσαρμογή και συγκράτηση των ελλειμμάτων. Έγιναν μεγάλα έργα υποδομών, όπως το αεροδρόμιο Αθηνών, το μετρό, η γέφυρα Ρίου Αντιρρίου, η Εγνατία και Αττική οδός, καθώς και άλλα έργα προετοιμασίας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Το χρέος από το 100% ανήλθε στο 110% του ΑΕΠ (από 70 σε 180 δισ.ευρώ).
2004-2009 (Νέα Δημοκρατία – Κώστας Καραμανλής)
Συνεχίστηκε η πολιτική ιδιωτικοποιήσεων σε κρατικές επιχειρήσεις, όπως του ΟΤΕ, των λιμανιών του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, κ.ά. Η κυβέρνηση, ωστόσο, δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την κατάσταση αποτελεσματικά, ενώ προέβη και.σε αναθεώρηση των δημοσιονομικών στοιχείων. Παρά τις αρχικές προσπάθειες εξυγίανσης της οικονομίας, το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος στην πορεία αυξήθηκαν σημαντικά και δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τη δημοσιονομική κρίση της επόμενης δεκαετίας.
2009-2011 (ΠΑΣΟΚ – Γιώργος Παπανδρέου)
Τα χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής ήταν η έκρηξη της δημοσιονομικής κρίσης και η προσφυγή μας στο ΔΝΤ, με την υπαγωγή μας στο πρώτο μνημόνιο (2010). Η Χώρα εισήλθε σε παρατεταμένη ύφεση. Ακολούθησαν σκληρή λιτότητα με μειώσεις μισθών και συντάξεων, καθώς και αύξηση της φορολογίας. Το χρέος από 127% έφτασε στο 146% του ΑΕΠ (από 300 σε 370 δισ. ευρώ), λόγω ύφεσης και αύξησης των επιτοκίων δανεισμού.
2011-2012 (Κυβέρνηση Συνεργασίας – Παπαδήμος)
Την περίοδο αυτή της κυβέρνησης συνεργασίας, πραγματοποιήθηκε το PSI (το 2012) με “κούρεμα” του χρέους. Ωστόσο, η κυβέρνηση προέβη σε χορήγηση δανείων για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκε από το 146% στο 157%, αλλά μειώθηκε σε απόλυτους αριθμούς, λόγω του “κουρέματος”, (από 370 σε 305 δισ. ευρώ).
2012-2015 (Νέα Δημοκρατία – Αντώνης Σαμαράς)
Με την κυβέρνηση αυτή είχαμε εφαρμογή των δεσμεύσεων του δεύτερου μνημονίου, καθώς και απόπειρα εξόδου από την κρίση.
Έγιναν μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση και στο φορολογικό σύστημα και ακολουθήθηκε δημοσιονομική προσαρμογή, με έμφαση σε μείωση των ελλειμμάτων και σε πρωτογενή πλεονάσματα. Το έτος 2015 έκλεισε με μία μικρή ανάκαμψη της τάξης του 0,7% του ΑΕΠ. Το χρέος από 157% ανήλθε στο 177% του ΑΕΠ (από 305 στα 320 δισ. ευρώ).
2015-2019 (ΣΥΡΙΖΑ – Αλέξης Τσίπρας)
Τα χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής ήταν το δημοψήφισμα του 2015, το τρίτο Μνημόνιο και η έξοδος της χώρας από τα προγράμματα των Θεσμών το 2018. Όμως, επιβλήθηκε σκληρή λιτότητα, υψηλή φορολόγηση, κυρίως των ελεύθερων επαγγελματιών, και επιβράδυνση των ιδιωτικοποιήσεων.Το χρέος από 177% του ΑΕΠ ανήλθε στο 181%, με μία σχετική σταθεροποίηση (από 320 στα 335 δισ. ευρώ)
2019 – Σήμερα (Νέα Δημοκρατία – Κυριάκος Μητσοτάκης)
Τα χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, ήταν η πανδημία του Covid-19, η ενεργειακή κρίση, και ο αυξημένος πληθωρισμός. Για την ανάκαμψη από την ύφεση της πανδημίας, έγινε μεγάλη στήριξη των επιχειρήσεων, περίπου 50 δισ. ευρώ και, επομένως, αύξηση προσωρινά του δημοσίου χρέους, το οποίο στη συνέχεια άρχισε να μειώνεται, λόγω της αύξησης του ΑΕΠ και του πληθωρισμού. Συγκεκριμένα, το χρέος του 2023, από το 181% του ΑΕΠ του 2019 μειώθηκε στο 163% (σε 369 από 335 δισ.ευρώ), το 2024 μειώθηκε σε 154% (απο 369 σε 365 δισ.ευρώ), και το 2025 το δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα μειωθεί περαιτέρω και θα διαμορφωθεί στο 147%του ΑΕΠ.
Συμπερασματικά:
Το δημόσιο χρέος εκτοξεύτηκε από τη δεκαετία του ’80 και κορυφώθηκε την περίοδο 2009-2015. Μετά το 2018, σταθεροποιήθηκε και άρχισε να μειώνεται σταδιακά, αλλά συνεχίζει και παραμένει το υψηλότερο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Οι κρίσεις (οικονομική και πανδημίας) αύξησαν την εξάρτηση της χώρας μας από τον δανεισμό, ενώ η ανάπτυξη που παρουσιάζει αυξητική τροχιά τα τελευταία χρόνια, παραμένει το κύριο ζητούμενο για τη συνέχιση της μείωσης του χρέους μακροπρόθεσμα.