Τεκμήριο διαβίωσης, είναι το ελάχιστο ετήσιο εισόδημα που απαιτείται να έχει ο φορολογούμενος για να μπορεί να συντηρεί τα περιουσιακά του στοιχεία, κινητά και ακίνητα (αυτοκίνητα, σκάφη αναψυχής, κατοικίες – κύρια και δευτερεύουσες – κ.λπ.), καθώς και το ελάχιστο κόστος ετήσιας διαβίωσής του. Το τεκμήριο υπολογίζεται χωριστά για κάθε περιουσιακό στοιχείο, με συγκεκριμένα κριτήρια από τη Φορολογική Αρχή.
Σύμφωνα με τη φορολογική νομοθεσία, τα τεκμήρια δαπανών διαβίωσης με τα οποία υπολογίζεται το τεκμαρτό εισόδημα , περιλαμβάνουν:
– την ελάχιστη δαπάνη 3.000 ευρώ για τον άγαμο, και 5.000 ευρώ για τους συζύγους που υποβάλλουν κοινή δήλωση.
– την κύρια κατοικία που δηλώνει ο φορολογούμενος, η οποία υπολογίζεται κλιμακωτά με βάση την επιφάνειά της:
• μέχρι και 80 τ.μ. κύριοι χώροι, 40 ευρώ ανά τ.μ.
• από 81 τ.μ. μέχρι και 120 τ.μ. κύριοι χώροι, 65 ευρώ ανά τ.μ.
• από 121 τ.μ. μέχρι και 200 τ.μ. κύριοι χώροι, 110 ευρώ ανά τ.μ.
• από 201 τ.μ. μέχρι και 300 τ.μ. κύριοι χώροι, 200 ευρώ ανά τ.μ.
• από 301 τ.μ. και άνω κύριοι χώροι, 400 ευρώ ανά τ.μ.
Για τους βοηθητικούς χώρους της κύριας κατοικίας, ισχύει τεκμήριο 40 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, ανεξάρτητα από το μέγεθος της επιφάνειας του ακινήτου. Τα παραπάνω ποσά προσαυξάνονται κατά 40% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 2.800 έως 4.999 ευρώ το τ.μ., και κατά 70% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 5.000 ευρώ ανά τ.μ. και άνω. Για τις μονοκατοικίες, τα παραπάνω ποσά λαμβάνονται υπόψη αυξημένα κατά 20%. Επίσης, για τις δευτερεύουσες κατοικίες τα παραπάνω ποσά τεκμηρίου λαμβάνονται υπόψη μειωμένα κατά 50%.
Τα τεκμήρια διαβίωσης για τις κατοικίες βαρύνουν τους φορολογούμενους, είτε είναι οι ίδιοι ιδιοκτήτες των ακινήτων αυτών, είτε τα νοικιάζουν, είτε τους έχουν παραχωρηθεί δωρεάν.
Σε περίπτωση που ο φορολογούμενος έχει δηλώσει «φιλοξενούμενος» απαλλάσσεται από το τεκμήριο διαβίωσης για την κατοικία, καθώς αυτό βαρύνει τον «φιλοξενούντα».
– τα επιβατικά Ι.Χ. αυτοκίνητα που κατέχουν οι φορολογούμενοι, όπου τα τεκμήρια υπολογίζονται ως εξής:
• Για αυτοκίνητα μέχρι και 1.200 κ.ε. ισχύει τεκμήριο 4.000 ευρώ.
• Για αυτοκίνητα μεγαλύτερα των 1.200 κ.ε. και μέχρι 2.000 κ.ε., προστίθενται 600 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
• Για αυτοκίνητα άνω των 2.000 κ.ε. και μέχρι 3.000 κ.ε., προστίθενται 900 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
• Για αυτοκίνητα άνω των 3.000 κ.ε., προστίθενται 1.200 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
Τα παραπάνω ισχύουν και για αυτοκίνητα μικτής χρήσης καθώς και για αυτοκίνητα τύπου jeep και μειώνονται ανάλογα με την παλαιότητα του αυτοκινήτου, η οποία υπολογίζεται από το έτος πρώτης κυκλοφορίας του στην Ελλάδα, κατά ποσοστό 30% για χρονικό διάστημα κυκλοφορίας πάνω από 5 και μέχρι 10 έτη, και κατά ποσοστό 50% για χρονικό διάστημα πάνω από 10 έτη.
Το τεκμήριο διαβίωσης για κάθε ηλεκτροκίνητο όχημα, του οποίου η ισχύς μετριέται αποκλειστικά με KW, ορίζεται σε 4.000 ευρώ ανεξαρτήτως ισχύος.
Το τεκμήριο διαβίωσης δεν εφαρμόζεται για επιβατικά ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητα που διαθέτουν πιστοποιητικό αυθεντικότητας, καθώς και για επιβατικά αυτοκίνητα ειδικά διασκευασμένα για κινητικά ανάπηρους, με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67%.
– για μηχανοκίνητα σκάφη ανοικτού τύπου, ταχύπλοα και μη, μήκους μέχρι 5 μέτρα 4.000 ευρώ, και για πάνω από 5 μέτρα το ποσό αυξάνεται κατά 2.000 ευρώ το μέτρο. Το τεκμήριο μειώνεται ανάλογα με την παλαιότητα του σκάφους κατά 15% για πάνω από 5 και μέχρι δέκα 10 έτη από τη χρονιά που νηολογήθηκε, κατά 30% για πάνω από 10 έτη, και κατά 50% για τα ιστιοφόρα σκάφη.
– για εξωτερικές δεξαμενές κολύμβησης, το ποσό είναι 60 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο μέχρι και τα 60 τετραγωνικά μέτρα, και 320 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο για άνω των 60 τετραγωνικών μέτρων.
Για εσωτερική δεξαμενή κολύμβησης τα παραπάνω ποσά διπλασιάζονται
– για ανεμόπτερα, το ποσό ανέρχεται σε 8.000 ευρώ, για αεροσκάφη με κινητήρα κοινό εσωτερικής καύσης και ελικόπτερα 65.000 ευρώ για τους 150 πρώτους ίππους ισχύος του κινητήρα τους, με προσαύξηση 500 ευρώ για κάθε ίππο πάνω από τους 150, και για αεροσκάφη αεριο προωθούμενα (JET) 200 ευρώ για κάθε λίμπρα ώθησης.
– τα ποσά που καταβλήθηκαν για δίδακτρα σε ιδιωτικά σχολεία και εκπαιδευτήρια.
– τις δαπάνες για οικιακές βοηθούς, οδηγούς αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό προσωπικό.
– τα ποσά για την αποπληρωμή δανείων και πιστωτικών καρτών, για δωρεές άνω των 300 ευρώ σε ιδιωτικούς φορείς, και για αγορές ακινήτων και κινητών περιουσιακών στοιχείων αξίας άνω των 10.000 ευρώ.
Αυτό που πρέπει να κάνει ο φορολογούμενος, είναι να υπολογίσει τις τεκμαρτές και τις πραγματικές του δαπάνες και να συγκρίνει το συνολικό ποσό με το εισόδημα που θα δηλώσει στην Εφορία.
Σε περίπτωση που το τεκμαρτό του εισόδημα είναι υψηλότερο από το πραγματικό, υπάρχει η δυνατότητα να μειώσει (απενεργοποιήσει) τη διόγκωση που προκύπτει από τα τεκμήρια, είτε συμπληρώνοντας τους ανάλογους κωδικούς στο έντυπο Ε1, είτε να επικαλεστεί πραγματικά περιστατικά και στοιχεία.
Ειδικότερα, το ισχύον νομοθετικό καθεστώς προβλέπει, ότι η απενεργοποίηση των τεκμηρίων γίνεται με τους ακόλουθους τρόπους:
1Πραγματικά εισοδήματα που αποκτήθηκαν το 2023 στα οποία συμπεριλαμβάνονται η αποζημίωση λόγω απόλυσης από την εργασία, οι ειδικές ενισχύσεις, τα επιδόματα και οι τόκοι από καταθέσεις στις τράπεζες.
2 Χρηματικά ποσά που αποκτήθηκαν εντός του 2023 και δεν θεωρούνται εισόδημα, όπως για παράδειγμα το εφάπαξ για όσους βγαίνουν στη σύνταξη, οι αποζημιώσεις από ασφαλιστική εταιρεία και άλλα.
3 Εισοδήματα παρελθόντων οικονομικών ετών που δηλώνονται στον ειδικό κωδικό του εντύπου Ε1 για «ανάλωση κεφαλαίου παρελθόντων ετών» και αφορούν αποταμιεύσεις που μπορεί να φτάνουν σε βάθος 10, 20 ή και περισσότερων ετών.
4 Έσοδα από την πώληση περιουσιακών στοιχείων, όπως ακινήτων, αυτοκινήτων, κινητών πραγμάτων μεγάλης αξίας κ.ά. Επισημαίνεται ότι η Εφορία δεν αναγνωρίζει ολόκληρο το ποσό των εσόδων, καθώς, από το τίμημα πώλησης ενός ακινήτου αφαιρεί το κόστος απόκτησης του. Για παράδειγμα, φορολογούμενος που πούλησε ακίνητο έναντι 400.000 ευρώ το 2023, το οποίο είχε αγοράσει 300.000 ευρώ, το ποσό που λαμβάνεται υπόψη για τη κάλυψη του τεκμηρίου είναι η διαφορά των 100.000 ευρώ.
5 Χρηματικά ποσά που εισήχθησαν στην Ελλάδα, ή σε ευρώ ή σε συνάλλαγμα, εφόσον δικαιολογείται η απόκτησή τους στο εξωτερικό.
6 Δάνεια εντός του 2023 από τράπεζες, συγγενείς ή τρίτους. Για την απόδειξη σύναψης δανείου απαιτείται συμβολαιογραφικό ή ιδιωτικό έγγραφο. Από την ημερομηνία πρέπει να προκύπτει, ότι το δάνειο ελήφθη εντός του 2023 και πριν από την πραγματοποίηση της δαπάνης αγοράς του περιουσιακού στοιχείου που πρόκειται να δικαιολογηθεί.
7 Ποσά από δωρεές ή γονικές παροχές εντός του 2023 που αποδεικνύονται από πιστοποιητικό, ότι η δωρεά ή η γονική παροχή έγινε πριν την 31η Δεκεμβρίου 2023.
8 Κέρδη από λαχεία, ΛOTTO, TZΟKEP κλπ. Τα ποσά από τυχερά παιχνίδια του ΟΠΑΠ λαμβάνονται υπόψη μόνο εφόσον αφαιρεθεί η δαπάνη του φορολογούμενου για την αγορά του κουπονιού ή του δελτίου ή του λαχείου που κέρδισε. Για να αποδειχθεί το κέρδος από τυχερό παιχνίδι του ΟΠΑΠ ή λαχείο απαιτείται σχετική βεβαίωση από τον ΟΠΑΠ ή από την εταιρεία που διενεργεί τις κληρώσεις των λαχείων. Ωστόσο, εξαιρούνται τα κέρδη από καζίνα. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), από τα τεκμήρια διαβίωσης 1.540.000 φορολογικών δηλώσεων του 2023 (εισοδήματα του 2022), που αντιστοιχούσαν σε περίπου 2.000.000 πολίτες, βεβαιώθηκαν 5,2 δισ. ευρώ επιπλέον φόροι.
Τα ποσά αυτά αποτέλεσαν πρόσθετους φόρους που δεν μπόρεσαν να δικαιολογήσουν οι φορολογούμενοι, από τα περιουσιακά στοιχεία που είχαν στην κατοχή τους και τα συντηρούσαν.