Ο ρόλος και η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μία οικογένεια ευρωπαϊκών δημοκρατικών χωρών που συνεργάζονται μεταξύ τους, για τη βελτίωση του τρόπου ζωής των πολιτών τους και για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου. Σε χρονικό διάστημα μισού περίπου αιώνα, η ΕΕ καθιέρωσε την ειρήνη μεταξύ των κρατών της, δημιούργησε ένα ενιαίο νόμισμα, το Ευρώ, καθώς και μία ενιαία αγορά χωρίς σύνορα, όπου τα αγαθά, οι άνθρωποι, οι υπηρεσίες και τα κεφάλαια, κυκλοφορούν ελεύθερα.

Η Ευρωπαϊκή ΄Ένωση αποτελεί την πρώτη εμπορική δύναμη στον κόσμο, διακινώντας περισσότερα αγαθά από τις ΗΠΑ που ακολουθούν, και έχει το μεγαλύτερο ΑΕΠ στον κόσμο, ακολουθούμενη και εδώ από τις ΗΠΑ. Έχει δε την πρωτοκαθεδρία σε κοινωνικούς τομείς, όπως η προστασία του περιβάλλοντος και η αναπτυξιακή βοήθεια μεταξύ των χωρών της, ενώ είναι μοναδική στον κόσμο – παρά του ότι δεν έχει Ομοσπονδία – όπου τα κράτη μέλη της είναι ανεξάρτητα και κυρίαρχα έθνη.

Ωστόσο, τα κράτη – μέλη της είναι υποχρεωμένα να μεταβιβάζουν ορισμένες από τις εξουσίες λήψης αποφάσεων σε κοινά θεσμικά όργανα, τα οποία έχουν συσταθεί από τα ίδια τα κράτη, ώστε οι αποφάσεις για συγκεκριμένα θέματα κοινού συμφέροντος να μπορούν να λαμβάνονται δημοκρατικά, σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Τα τρία βασικά θεσμικά όργανα λήψης των αποφάσεων στους κόλπους της ΕΕ είναι:

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο αντιπροσωπεύει τους πολίτες των κρατών – μελών της και εκλέγεται από αυτούς δημοκρατικά, με άμεση καθολική ψηφοφορία, με τις εκλογές που διεξάγονται ανά πενταετία.  Όπως είναι αυτονόητο, οι βουλευτές στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους, αντιπροσωπεύουν όλες τις απόψεις για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και τις λήψεις των αποφάσεων, τόσο από τους έχοντες φίλο-ομοσπονδιακές όσο και από τους έχοντες εύρω-σκεπτικιστικές απόψεις.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει τρεις έδρες εργασίας. Μία στις Βρυξέλες (Βέλγιο), μία στο Λουξεμβούργο και μία στο Στρασβούργο (Γαλλία). Οι δε κύριες αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου είναι τρεις; α) η άσκηση νομοθετικής εξουσίας, η οποία εκτός των νομοθετημένων πράξεων επεξεργάζεται και νέες νομοθετικές πράξεις, β) η άσκηση δημοκρατικού ελέγχου σε όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και κυρίως στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και γ) η άσκηση δημοσιονομικής εξουσίας, η οποία επιβάλλεται επί του προϋπολογισμού της ΕΕ, που καταρτίζεται ανά έτος.

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο είναι το κύριο όργανο λήψης των αποφάσεων. Το Συμβούλιο εκπροσωπεί τα κράτη-μέλη, όπου στις συνεδριάσεις του παρευρίσκεται ένας υπουργός από κάθε κυβέρνηση κράτους-μέλους της Ένωσης.

Οι κύριες αρμοδιότητες του Συμβουλίου της ΕΕ είναι οι εξής:

• Ασκεί νομοθετική εξουσία από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε πολλούς τομείς πολιτικής.
• Συντονίζει τις γενικές οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές των κρατών-μελών.
• Συντονίζει τις διεθνείς συμφωνίες μεταξύ της ΕΕ και Τρίτων Χωρών, καθώς και Διεθνών Οργανισμών.
• Εγκρίνει τον Προϋπολογισμό της ΕΕ, από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
• Αναπτύσσει την κοινή εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της Ένωσης.
• Συντονίζει τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών δικαστικών και αστυνομικών αρχών σε ποινικές υποθέσεις, κ.ά. Επομένως, επειδή οι πολίτες της ΕΕ είναι ελεύθεροι να ζουν και να εργάζονται σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ επιλέξουν, έχουν ισότιμη πρόσβαση στην πολιτική δικαιοσύνη της Ένωσης, όπου τα εθνικά δικαστήρια συνεργάζονται.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία αναφέρεται συχνά και ως Κομισιόν.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι ανεξάρτητη από τις εθνικές κυβερνήσεις, και οι κύριες αρμοδιότητές της είναι οι εξής:

• Υποβάλλει νομοθετικές προτάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της ΕΕ.
• Διαχειρίζεται και εκτελεί τις πολιτικές και τον Προϋπολογισμό της ΕΕ.
• Εφαρμόζει το ευρωπαϊκό δίκαιο από κοινού με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
• Εκπροσωπεί την Ευρωπαϊκή Ένωση στη διεθνή σκηνή, διεξάγοντας δηλαδή διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνιών, μεταξύ της Ένωσης και Τρίτων Χωρών.

Άλλα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι:

• Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το οποίο είναι το όργανο της επιβολής του νόμου. Έργο του Δικαστηρίου είναι να εξασφαλίζει ότι η νομοθεσία της ΕΕ ερμηνεύεται και εφαρμόζεται με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις χώρες της Ένωσης. Επίσης, το Δικαστήριο είναι αρμόδιο για την επίλυση νομικών διαφορών μεταξύ κρατών-μελών, θεσμικών οργάνων της ΕΕ, επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων.
• Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, του οποίου η έδρα είναι στο Λουξεμβούργο κα η κύρια αποστολή του είναι να ελέγχει την κανονική εκτέλεση του Προϋπολογισμού της ΕΕ, δηλαδή να ελέγχει τη νομιμότητα και την κανονικότητα των εσόδων και των δαπανών της Ένωσης και επομένως, να διαφυλάσσει τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση.
• Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, δηλαδή η «φωνή» της κοινωνίας των πολιτών. Η Επιτροπή αυτή είναι ένα συμβουλευτικό όργανο το οποίο εκπροσωπεί τους εργοδότες, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, τους αγρότες, τους καταναλωτές και τις υπόλοιπες ομάδες συμφερόντων που απαρτίζουν την κοινωνία των πολιτών, παρουσιάζοντας τις απόψεις τους και υπερασπίζοντας τα συμφέροντά τους.
• Η Επιτροπή των Περιφερειών, η οποία αποτελεί την φωνή της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η Επιτροπή αυτή είναι ένα συμβουλευτικό όργανο που αποτελείται από τους εκπροσώπους των αρχών περιφερειακής ή τοπικής αυτοδιοίκησης των χωρών της ΕΕ. Ασχολείται για θέματα, όπως η περιφερειακή πολιτική, το περιβάλλον, η εκπαίδευση και οι μεταφορές.
• Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία είναι το χρηματοπιστωτικό όργανο της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων λειτουργεί σε μη κερδοσκοπική βάση και δεν αντλεί κεφάλαια από λογαριασμούς αποταμίευσης ή όψεως, ούτε χρησιμοποιεί πόρους του Προϋπολογισμού της Ένωσης. Αντίθετα, χρηματοδοτείται με δανεισμό από τις κεφαλαιαγορές και από τους μετόχους της, που είναι τα κράτη-μέλη της ΕΕ.
• Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία αποτελεί το κύριο όργανο που διαχειρίζεται το ευρώ. Η ΕΚΤ έχει την έδρα της στη Φρανκφούρτη (Γερμανία) και στην κύρια αποστολή της συμπεριλαμβάνονται η χάραξη και η εφαρμογή της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής . Οι 19 χώρες που αποτελούν συλλογικά τη «ζώνη του ευρώ» και συγκεκριμένα, οι Κεντρικές τους Τράπεζες, μαζί με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, απαρτίζουν το λεγόμενο «Ευρωσύστημα». Ο κύριος σκοπός της ΕΚΤ είναι η σταθερότητα των τιμών στις χώρες της ΕΕ., και η σταθερότητα των τιμών επιτυγχάνεται με τον έλεγχο της Προσφορά Χρήματος, της οποίας ρυθμιστής της είναι η  ίδια. Για αυτό θεωρείται ένας ανεξάρτητος υπέρ-Εθνικός Λογαριασμός, όπου οι αποφάσεις, σχετικά με τη διαχείριση του Ευρώ, λαμβάνονται αποκλειστικά από  αυτόν, χωρίς να παρεμβαίνουν οι πολιτικές αρχές.
• Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής, που είναι το όργανο  το οποίο ερευνά τις καταγγελίες των πολιτών της ΕΕ. Ο φορέας αυτός είναι αρμόδιος να παραλαμβάνει και να ερευνά τις καταγγελίες πολιτών, επιχειρήσεων και οργανισμών της Ένωσης. Επίσης, είναι αρμόδιος να βοηθά, ώστε να αποκαλύπτονται κρούσματα «κακής διοίκησης» και εντός της δράσης των θεσμικών οργάνων ή οργανισμών της ΕΕ.
• Ο Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων, ο οποίος διαφυλάττει τον ιδιωτικό χαρακτήρα των προσωπικών δεδομένων. Η κύρια αρμοδιότητα του φορέα αυτού είναι να εξασφαλίζει ότι όλα τα θεσμικά όργανα και οι οργανισμοί της ΕΕ θα σέβονται το δικαίωμα ιδιωτικής ζωής των πολιτών, όταν επεξεργάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα.

Εκτός από τα παραπάνω Θεσμικά Όργανα της ΕΕ, έχουν συσταθεί με ειδική νομοθετική πράξη ορισμένες Υπηρεσίες και Οργανισμοί, για την εκπλήρωση πολύ συγκεκριμένων καθηκόντων, όπως π.χ. είναι το Γραφείο Εναρμόνισης στην Εσωτερική Αγορά, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, καθώς και πολλοί άλλοι.

Στις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εντάχθηκαν, για την οικονομική υποστήριξη των κρατών -μελών της, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), o Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSM) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF).

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΣΜ) είναι ένας διακυβερνητικός οργανισμός, ο οποίος δεν διέπεται από την ευρωπαϊκή συνθήκη και λογοδοτεί μόνο στους μετόχους του που είναι τα κράτη της Ευρωζώνης, τα οποία, ωστόσο, έχουν διαφορετικά δικαιώματα ψήφου και επομένως, δεν αποφασίζουν με την ίδια βαρύτητα. Ενδεικτικά, η Γερμανία διαθέτει το 24% των ψήφων, η Γαλλία το 20%, η Ιταλία το 18%, η Ισπανία το11% και η Ελλάδα μόλις το 2,8% των ψήφων. Ο ESM αποτελεί ένα μόνιμο πρόγραμμα χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα 19 κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Ο Eευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) έχει τη δυνατότητα να δανείζει απευθείας τις Κυβερνήσεις. Μπορεί επίσης να αγοράζει τα χρέη των Κυβερνήσεων, δηλαδή τα κρατικά ομόλογα, είτε άμεσα όταν εκδίδονται οι τίτλοι τους, είτε στη δευτερογενή αγορά. Επί πλέον, μπορεί να υποστηρίζει άμεσα τις Τράπεζες π.χ. με ανακεφαλαιοποίηση, παρέχοντας δηλαδή χρήματα στις Τράπεζες, σε αντάλλαγμα τη συμμετοχή του στη μετοχική σύνθεση των Τραπεζών. Ήδη γίνονται ενέργειες από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να μετεξελιχθεί ο φορέας αυτός (ESM) από Διακυβερνητικό σε Θεσμικό όργανο της ΕΕ, ώστε οι αποφάσεις του να καθορίζονται εντός της Ένωσης και έτσι να επιτυγχάνεται η διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη Ζώνη του Ευρώ. Τελευταία μάλιστα συζητείται στους κόλπους της ΕΕ, να μετεξελιχθεί ο ESM σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, αντίστοιχο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Το έτος 2010 δημιουργήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι άλλοι δύο φορείς, στους οποίους αναφέρθηκα παραπάνω, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSM) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSM) ήταν μέχρι και τον Ιούνιο του 2013 ένα προσωρινό πρόγραμμα χρηματοδότησης έκτακτης ανάγκης, που αντλούσε κεφάλαια από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, με εγγύηση τον Προϋπολογισμό της ΕΕ, έχοντας ως στόχο τη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας στην Ευρώπη, παρέχοντας έτσι οικονομική βοήθεια προς τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης που βρίσκονταν σε οικονομική δυσκολία, όπως π.χ. συνέβη στην Ελλάδα , την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Κύπρο.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), υπήρξε ένα όργανο ειδικού σκοπού, το οποίο λειτούργησε και αυτό μέχρι το 2013, γιατί ήταν ένας μηχανισμός προσωρινός και έκτακτου χαρακτήρα, βοηθώντας οικονομικά κυρίως τις χώρες της Νότιας Ευρώπης.

Ήδη, η χώρα μας οφείλει την πλειοψηφία του Δημοσίου Χρέους στα στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης και κατά ένα μεγάλο ποσοστό  στα παραπάνω όργανα, δηλαδή σε αυτούς τους ευρωπαϊκούς   μηχανισμούς οικονομικής στήριξης.

 Οι δύο αυτοί έκτακτοι μηχανισμοί, δηλαδή ο EFSM και ο EFSF, οι οποίοι λειτούργησαν από το 2010 μέχρι το 2013, αντικαταστάθηκαν από τον «μόνιμο» Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), όπου και παρέδωσαν τις κύριες αρμοδιότητές τους.

Και οι τρεις αυτοί μηχανισμοί (ESM,EFSM,EFSF) που δημιουργήθηκαν από τις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης και κυρίως της Ευρωζώνης,  είχαν ως σκοπό την  προστασία των κρατών-μελών τους, κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, αλλά και την προστασία και σταθεροποίηση του Χρηματοπιστωτικού Συστήματος.

Πηγή:  Πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Υπηρεσία Εκδόσεων, Βρυξέλες.

Σημείωση:  Κεφάλαιο από το νέο μου βιβλίο με τίτλο: «ΑΠΛΑ ΘΕΜΑΤΑ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ- ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ», το οποίο διατίθεται στα βιβλιοπωλεία «ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ» και «ΑΚΑΔΗΜΙΑ».